Apollon Smintheus Tapınağı, Gülpınar kasabasında bulunmaktadır.  Tapınağın burada inşa edilmiş olmasının en muhtemel nedenlerinden birinin, bu bölgenin  su kaynakları bakımından zengin olduğudur.

Truva kentinin hakimiyetiyle birlikte, Yunanlılar, bu kıyı şeridi boyunca çok sayıda yerleşim alanı kurdular. Yunan kültürünün izlerini Apollon Smintheus Tapınağında olduğu gibi Dalyan köyünde bulunAlexander Troas antik kentinde de görmek mümkündür.

Homeros’un İlyada adlı eserinde anlatıldığı üzere; Apollon Smintheus tapınagında  bir rahip olan Chyrses ın kızı , Chryseis, Truva kuşatması sırasında Agamemnon tarafından yakalanır.  Chyrses, Apollo dan Yunanlıları cezalandırarak kızını kurtarması için yardım ister. Apollo Yunan saflarına zehirli bir ok göndererek  ordu içinde salgın hastalığa yol açar.  Apollo yu kızdırdıklarını anlayan Yunanlılar felaketlerin üzerlerinden gitmesi için Chryseis i serbest bırakırlar.

İlyada’da,  rahibin yakarışı şöyle anlatılır:

”  Duy beni, …, sen ki Chryse ve kutsal Cilla yı  koruyan, Tenedos u yöneten  gümüş yaylı Tanrı… duy beni, Sminthe nin ulusu…benim dualarımı duy…ben  hiç tapınağına çelenk süslü çelenkler koymadım mı, hiç boğa ve keçi adamadım mı, yağlarını yakmadım mı, dualarımı kabul et… oklarını onların üzerine göndererek, göz yaşlarımın intikamını almama izin ver…dualarımı kabul et…”

(Iliad, I, 37-42, Samuel Butler) (İlyada, I, 37-42, Samuel Butler)

Apollon Smintheus Tapınağında bulunan eserlerde  İlyada destanında anlatılan  Truva Savaşının hikayesi antik mermer taşlarda, vazolarda  tasvir edilir, bu hikayenin izleri taş rölyef çalışmalarında da görülmektedir.

Bu sitede 1866 yılında başlayan ilk kazılara, uzun bir süre ara verilmiştir. Prof Dr Coşkun Özgünel gözetimi altında kazılara 1980 yılında tekrar başlanmıştır.

Müze kazılarının yanı sıra Apollon Smintheus tarihin önemli eserlerini ve koleksiyonlarını bilgimize  sunuyor.